03. Chegando a Galiza

Este é un programa feito xa. É o programa de músicas que fixeron Mercedes Prieto e Serxio Cobos para o Curso de bailes galegos e danzas europeas que impartiron na fin de semana do 18 e 19 de Novembro na Escola de Folklore Plaza de Castilla.

Mercedes leva uns cantos anos entre Lisboa e Évora, estudiando e impartindo 'aulas' sobre as danzas europeas. É unha das organizadoras de tódolos Andanças dende a asociación PédeXumbo.

Serxio é un bailador tremendo que leva moitos anos da súa vida percorrendo kilómetros e kilómetros na procura de bailes e músicas que xa só conservan as persoas maiores, o suficientemente maiores que aínda lembran como se tocaba e bailaba antes. Coñece o mapa de Galiza como se fose a palma da súa man. E sabe distinguir perfectamente o xiro característico de cada pobo, de cada parroquia. É tamén músico. E como non, é membro de Trebón. Baile tradicional contemporáneo, así o definiron varias persoas que acudiron ao curso.

Fixeron un percorrido por danzas europeas que chegaron a Galiza e se quedaron e modificaron e adaptaron á forma de danzar galega. Son quince temas para bailar, por iso o grupo que 'toca' é secundario, o que importa é a danza. Non hai tampouco tema para adiviñar. E a 'sintonía' vouna deixar aparcada por unha vez. Quince bailes... bailen vostedes, por favor!

1. SCOTTISCH – Fomp

2. CHOTE DE LEIRADO - Chouteira

O Scottisch é unha danza de ritmo binario que se baila en parella. Espallouse por toda Europa de forma que existen múltiples variantes deste baile.

Sóese bailar con dos pasos de polca un para cada lado e catro pasos onde se fan diversos debuxos.

En galicia ten unha parte solta e outra agarrada. A agarrada non é máis que un paso de polka. E cando se volve á parte solta, cámbiase de parella.

Unha variante moi 'famosa' é a variante do Chotis Madrileño, onde se baila en parella coa muller bailando arredor do home que xira sobre o seu propio eixo.

3. SUITE DE POLKAS – Uxu Kalhus

4. DANZA DE RAMÓN – Matoufet

5. DANZA DE CERDEIRA - Leilía

A Polca sempré será a polca. Un, dous, tres, hop... e para o outro lado... un, dous, tres, hop... Ritmo binario de sobra coñecido por todo o mundo.

A danza de Ramón é unha pequena variante da polca na que unha fila de homes e outra de mulleres van facendo o paso base mentras a fila de homes trata de porse diante da de mulleres. Chegado a un punto, as filas únense liberándose a gritos para bailar coa parella que se quere ou a que che toca, ou a que queda... e a bailar a polca normaliña... Despois vólvese ás filas e outra vez...

En Galiza, á polca chámaselle Danza. Aínda que tamén noutros lugares se lle chama danza á rumba.

6. VALSEIRO (Vals/mazurca) – Berrogüetto

7. VALSE – Violia

8. ROSENDO EN SABAXANS: Dous Pasos - Berrogüetto

9. VALS MESTERIEUSE – Zef

Un, dous, tres, Un, dous, tres... O valse. Aquí pasamos do ritmo binario ao ternario. O valse é igual en tódolos lugares do mundo.

En Galiza añádense uns cuantos pasos que se utilizan na jota. Non chegan a soltarse pero debúxase cos pes algúns dos debuxos da jota.

A mazurka é un baile de tres tempos, pero que se pensa en seis. É difícil de bailar, e canto mellor se baila máis debuxos aparecen coa parella moi compenetrada. É tamén moi dada para 'ver' bailar (a min, polo menos, hipnotízame).

Dous pasos é o nome que recibe en Galiza, e é exactamente iso. Un dous, un dous... O terceiro tempo é de pausa. Poderíamos dicir que é un, dous, hop... pero sen o hop.

10. JOTA PARA NEREA – Violia

11. JOTA DA GHEADA – Berrogüetto

O baile por excelencia a tres tempos 3/4 en Galiza é a xota. A jota pódese considerar o baile español. Case hai unha variedade de jota por cada comunidade autónoma. Os pasos son moi semellantes en todas elas.

O máis característico da xota é que, ao igual que a muiñeira, é un baile improvisado. O guía vai indicando que 'punto' había que facer en cada momento. Aínda que co tempo todo o mundo coñecía os diferentes puntos que se facían, non sabían cal ía en cada momento. Entre punto e punto hai un paseo, onde se fai un paso base (facendo xirar o círculo ou non) para ir pensando no seguinte punto.

Aquí foi onde Serxio nos explicou que cada punto está feito de pequenas partes que se poden separar e unir segundo a creatividade do bailador.

En xeral, fórmanse dúas filas, unha de homes e outra de mulleres. Cada un baila coa súa parella pero tamén en grupo. Basicamente as figuras de grupo son filas e círculos, que se poden desplazar ao gusto dos bailaríns.

12. EVENING GLORY: Vals 5t - Naragonia

13. VALS 8T - QUERX

Para rematar cos tres tempos do valse, tamén bailamos valses 'coxos' a 5 e 8 tempos. Son coxos porque chega un momento no que 'falta' un tempo. Son moi divertidos de bailar.

14. MUIÑEIRA

15. MUIÑEIRA E PASODOBLE - Violia

E para rematar, como non, a muiñeira. O paso base támén ten tres tempos, pero son máis rápidos. A muiñeira é un baile a dous tempos nos que cada un ten tres: Un 6/8.

Segue o mesmo esquema que a xota explicada antes, exactamente o mesmo, só que a ritmo de muiñeira.Os puntos pódense transformar para que sexan de muiñeira ou de xota (incluso se leva algún a outro tipo de bailes).

_______________________

En xeral, tódalas danzas se acollen en Galiza. Esta foi só unha mostra de como algúnhas danzas de Europa chegaron a Galiza e se transformaron para facelas propias. Hai unha tendenza a separar os bailes. A facer os bailes agarrados en soltos.

Aínda que o agarrado non se despreza. Unha boa mostra é o último tema onde se pasa de bailar unha muiñeira a bailar un pasodobre sen que exista ningunha pausa.

O pasodobre bailámolo sen que houbera ningunha explicación. Era necesaria acaso?

Foi un pracer. A Merchi xa a coñecía, unha bailarina estupenda e moi boa didacta. Serxio sorprendeume moitísimo. Desfixo bastantes preguntas que andaban na miña cabeza sen que eu mesmo o soubera.

Falando con eles, saiu o tema da publicación de libros que falaran de todo o folklore que se está a recoller. Na música aínda se vai publicando, pero nos ritmos de percusión (pandeireta, pandeira...), nos cantos das pandereteiras e nos bailes non hai ningunha referencia. Eu animeinos a que se poñan a escribir. O maior problema co que se atopan é o da nomenclatura. Realmente é o maior problema pois non hai maneira de explicar como se baila se non é bailando. Mais é un problema que se da porque aínda non se escribiu nada. Hai que porse, ánimo!

Eu andaba preocupado porque se estivera perdendo moita música, moito baile, moito cante... pero vendo que hai xente que sabe tantísimo de cada pequena parte do territorio galego, estou máis tranquilo. Pero é urxente publicar, para que outra xente poida criticar, pero sobre todo corrixir, ampliar...

______________________________________________________

Este é un programa especial. O último e o primeiro dos anos 2006 e 2007. É case unha homenaxe a min mesmo, que poderei bailar e rebailar nos seráns que hai cada pouco e por en práctica este programa.

Non hai tema que adiviñar, tan só hai que danzar.

E como non sei como me poderei conectar, pois non sei cando será o próximo programa. Sei que haberá máis, pero non sei cando. Así que tede paciencia.

Serán en Pontecaldelas
25-10-03
Vídeo cortesía do Tear de Llerena

Vídeo recollido de Ghastas Pista