Os cómics forman parte deste camiño. Considéranse lecturas infantís ou adolescentes de mero entretemento e diversión que teñen a utilidade de atrapar ao principiante lector para que lea sen darse conta, para conseguir o hábito lector que moitas veces é difícil de acadar. A banda deseñada considérase como arte menor que hai que ir abandonando para darlle a importancia debida ás palabras, á lectura seria.
A un parécelle que non fai falta ter que dicir que a banda deseñada é unha forma de expresión á altura de calquera outra, mais sempre aparece xente coma Arturo Pérez Reverte, que di que “xa non leo tebeos”, ou como Vicente Molina Foix, que a atila de “indicio de infantilismo expresivo” e “entretemento moi menor” (nun artigo da revista Tiempo que creou moita polémica). Esta visión sobre o cómic é algo moi estendido e poida que teña que ver co proceso de aprender a ler que se describiu antes. Porque cando se fala de lectura sempre se fala de palabras. É o que habería que cambiar, que ampliar.
Isto explícase moi ben no libro O cómic e a arte secuencial, de Will Eisner, no que se cita a Tom Wolf nun artigo de agosto de 1977: “Nos últimos cen anos, a lectura vinculouse exclusivamente á capacidade de ler e escribir. Aprender a ler significou aprender a ler palabras. Agora ben, pouco a pouco a lectura foi motivo de reconsideración. As últimas investigacións demostraron que a lectura de palabras non é máis que unha parte dunha actividade humana moito máis ampla, que inclúe o desciframento de símbolos, a integración e organización da información. A lectura, no sentido máis amplo pode considerarse unha forma de percepción. A lectura de palabras é tan só unha manifestación desa actividade, pero hai moitas outras: a lectura de debuxos, mapas, diagramas, notas musicais...”
As imaxes son representacións gráficas concibidas para parecerse aos motivos que representan. Tamén se utilizan iconas que representan conceptos, ideas, filosofías que poden ter que ver coa realidade ou poden ser símbolos recoñecidos por todos. E tamén as letras son representacións gráficas que non gardan ningunha semellanza con aquilo que representan, aínda que tamén construímos con caracteres os emoticonos que acaban tendo ollos e boca... :)
Este cambio de concepto sobre o que debera ser a lectura, onde é algo máis que saber distinguir as letras do alfabeto e saber combinalas en palabras coa súa debida sintaxe, é reticente a atopar o seu lugar entre o considerado como culto. Aínda que entrar nos límites da cultura excede con moito a fin deste texto e que debera ter unha análise moito máis profundo, tanto nos límites das manifestacións culturais como no seu espallamento e divulgación.
Dicía que a un parécelle que non é necesario insistir no goce de ler banda deseñada sen ter que explicar que non son lecturas só para a idade infantil, pero ese prexuízo atópase ben presente en moita xente. E neste mundo entran todas as temáticas e inquedanzas de calquera outra manifestación cultural. O único que muda é a expresión artística e formal: cada unha (texto, imaxe, cine, televisión, radio, música, teatro, danza, etc.) ten as súas características concretas e usa regras diferentes, que poden coincidir en varias destas expresións. Existen bandas deseñadas infantís, adolescentes, adultas, con historias sinxelas, complicadas, históricas, autobiográficas, cómicas, dramáticas, policiacas..., hai banda deseñada boa e tamén a hai mala, como ocorre co resto das expresións humanas.
Moitos lectores de cómics acabaron abandonando a súa afición; non porque non lle gustara, senón por non atopar títulos acorde co seu gusto ou por pensar que os debuxos xa non son propios da súa idade. Lectores de cómics que no seu tempo foron Mortadelo, Superlópez ou Carpanta (ou calquera das personaxes do mundo Bruguera), ou que puideron ler algo de superheroes americanos como Superman ou Spiderman ou Capitán América (o mundo DC é inmenso), ou que tal vez leron algo de Roberto Alcázar y Pedrín, El guerrero del antifaz ou El capitán trueno, algún puido ir polo camiño do manga, algún outro puido ler revistas como Víbora ou Cimoc onde se podían ler historias de grandes autores, calquera opción é boa dependendo do que caeu nas mans de cada un no seu momento, pero que despois foi abandonando por outras lecturas máis “serias”. Moitas persoas pasaron por este camiño, esquecendo a lectura de viñetas ata que se atoparon con esa banda deseñada que o volveu atrapar nos debuxos da arte secuencial. Títulos como Contrato con Deus, de Will Eisner, considerada a primeira novela gráfica, onde a historia se fai máis ampla e afonda nos tema dos que se fala, ou Maus, de Art Spiegelman, o único cómic que posúe o premio Pulitzer e que conta a historia dun supervivente do holocausto nazi, ou tal vez Píldoras azules onde Peeters narra a súa historia coa súa moza, que ten o virus da Sida, ou poida que descubrise un manga como o de Taniguchi onde as historias son máis adultas ou tal vez caese nas súas mans Ikigami.. Puidera ser que lle falasen de Watchmen, de Alan Moore, onde se lle dá unha volta de torca ao tema dos superheroes (quen vixía aos vixiantes?) ou tal vez algún de Frank Miller, ou que cae nas súas mans o Trazo de xiz, de Miguelanxo Prado, a obra máis recoñecida do autor galego máis internacional e considerado como autor de culto; en fin, puido ser calquera obra cun contido máis “adulto” o que fixo que volvese ler banda deseñada e comezar de novo na procura de viaxes a través da re-coñecida lectura de debuxos. É entón cando a lectura toma outra dimensión, onde se descobre a narración gráfica distinta das películas, dos libros, das ilustracións, e que combina todos os elementos para chegar a unha mensaxe máis variada.
A banda deseñada ofrece unha lectura moi rica na que se combinan distintas linguaxes e formas de expresión. Hai palabras, imaxes, onomatopeas, signos de movemento, iconas, símbolos. Todos os elementos requiren dunha lectura distinta. Poderíase dicir que se trata dunha lectura máis completa, nun sentido máis amplo. Un pode deterse nunha viñeta e ver todos os recantos, os detalles, ou pasar por riba con présa, e en ningún caso se perde o fío da historia. O lector escolle onde parar, ou pode botar unha ollada rápida á viñeta ou páxina de máis adiante, ou volver atrás sabendo sempre onde se atopa, cunha facilidade pasmosa.
A un non lle parece que lle descubra a ninguén, e menos nunha rede social sobre o libro, o gran pracer da lectura dunha boa banda deseñada. Pero, por se acaso, insistirei unha vez máis. De seguro que existe un formato que será o que máis che guste: tebeo, cómic, novela gráfica, manga, superheroes, de corte social, histórico, autobiográfico, realista, de ciencia-ficción, fantasía...
Boa lectura!
Esta obra está baixo unha licenza Recoñecemento-CompartirIgual 3.0 Unported de Creative Commons___________________________________________________________
Publicado no Caderno Redelibros. ISSN 2173-1977
Ningún comentario:
Publicar un comentario